Archieven Het Utrechts Archief Het Utrechts Archief

Uw zoekacties: (Ex-)keizer Wilhelm II

14 (Ex-)keizer Wilhelm II

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Het verblijf van de keizer in Nederland
Het archief
14 (Ex-)keizer Wilhelm II
Inleiding
Het archief
Het archief van keizer Wilhelm II, zoals het thans berust in het rijksarchief in Utrecht, beslaat hoofdzakelijk de jaren 1918-1941, de periode dat de keizer in Nederland verbleef. Daarnaast zijn enkele stukken aanwezig die van vóór 1918 dateren en waaraan de keizer gehecht was. Hij heeft ze uit Duitsland laten overkomen. Bovendien bevat het archief een aantal administratieve stukken van na 1941 tot aan de confiscatie in 1945.
De archiefvormende administratie was de secretarie van de keizer, het z.g. Hofmarschallamt, dat het grootste deel van de correspondentie, welke rechtstreeks gericht was tot de keizer, afhandelde ten behoeve van de keizer, en ook de zorg voor de huishouding had. De rest van de stukken werd aan de keizer ter persoonlijke afhandeling voorgelegd. Eveneens zijn er stukken aanwezig die rechtstreeks gericht zijn tot keizerin Auguste Viktoria, naast stukken, gericht aan haar hofdame gravin Von Keller, maar bestemd voor de keizerin. Het archief is voor een groot deel opgebouwd volgens een seriestelsel, waarbij doorslagen van uitgaande stukken bij de ingekomen stukken zijn gevoegd.
Bij de correspondentie treft men vaak ook documentatie aan, welke samenvoeging bij de inventarisatie is gehandhaafd, daar de documentatie refereert aan de inhoud van de archiefstukken en zij bovendien vaak is voorzien van onderstrepingen en aantekeningen. Na het overlijden van de keizer in 1941 is vermoedelijk een gedeelte van het archief naar Duitsland overgebracht, w.o. blijkens inventarisatielijsten een notitieboek van de keizer en een ongespecifiqueerd aantal akten. Ook van de ongeveer 30.000 felicitatiebrieven die de keizer in 1929 voor zijn verjaardag ontving, is slechts een fractie aanwezig, doch hier kan men ook vernietiging hebben toegepast. In 1945 werd het huis Doorn c.a. door de Nederlandse regering geconfisceerd als vijandelijk vermogen en sinds 1956 in gebruik gegevens aan de "Stichting tot beheer van huis Doorn" om het als museum te exploiteren.
In 1975 werd het archief door de Stichting overgedragen aan het rijksarchief in Utrecht. Omdat het sinds een onbekend tijdstip tot aan de overbrenging opgeslagen is geweest in de vochtige kelder en op zolder van het poortgebouw van huis Doorn, verkeert het voor het grootste deel in een slechte conditie. Schimmel, vocht en stof hebben de stukken dermate aangetast, dat een deel van het archief niet goed geraadpleegd kan worden. Het reinigen van het archief en het vervangen van de vergane omslagen en ordnermappen door portefeuilles nam drie maanden in beslag. Ook nu dient de raadpleger de grootst mogelijke voorzichtigheid in acht te nemen bij het hanteren der stukken. In het archief werd een groot aantal kranteknipsels, boeken en kaarten aangetroffen. Voor een groot deel maakten de knipsels deel uit van dossiers of van genummerde brievenseries. Zij zijn gehandhaafd op de plaatsen waar zij werden aangetroffen. Voor zover ze nergens toe bleken te behoren zijn ze met de boeken ondergebracht in een aan deze inventaris toegevoegde afdeling Documentatie. De kaarten zijn eveneens in een afzonderlijke afdeling gebracht en beschreven door mevr. N.S.L. Meiners.
Bij het ordenen en beschrijven is geprobeerd de oude orde zoveel mogelijk te handhaven. Waar nodig zijn verbeteringen aangebracht die zoveel mogelijk aansluiting gaven bij de oude orde. De door de administratie gecreëerde chronologisch parallel lopende reeksen en series werden eveneens gehandhaafd. Bij de rubricering van de stukken is rekening gehouden met de positie, die de keizer zelf meende in te nemen. Zo treft men onder het hoofd werkzaamheden een rubriek "politiek" aan, hetgeen merkwaardig lijkt ten aanzien van een persoon voor wie het bedrijven van politiek verboden was. Dit laatste wilde in de praktijk echter niet zeggen, dat de keizer zijn politieke ambities geheel liet varen. Hij was levendig geïnteresseerd in de wereldpolitiek van zijn dagen, moest dit in zijn gedachtengang ook zijn in verband met zijn te verwachten terugkeer op de troon. Daarnaast hield hij zich in retrospectieve zin bezig met de politiek tijdens de Eerste Wereldoorlog. Komisch doet ook de streng hiërarchische scheiding der correspondentie aan: brieven van vorstelijke personen werden afzonderlijk opgeborgen, van militaire evenzo, enz. In de inventaris van het archief kan men enigszins de sfeer proeven, zoals die van 1920 tot 1941 op huis Doorn aanwezig was. Overigens is het niet uit piëteit voor de gedachtengang van de keizer, maar zuiver gemakshalve, dat in de beschrijving van de stukken in de inventaris de precisering ex-keizer - behalve in de titel - is weggelaten.
Bewerkingsgeschiedenis
Bijlage
Inventar/Inventory des Archivs des Ex-Kaisers Wilhelm II während seines Aufenthalts in den Niederlanden, 1918-1941 (1945)
Erfgoedstuk
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1918-1941 (1945)
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van ex-keizer Wilhelm II tijdens zijn verblijf in Nederland 1918-1941 (1945)
Auteur:
D.T. Koen, met kaartenlijst door N.S.L. Meiners
Datering toegang:
1977
Datering bewerking:
2010
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
De rechtstitel is (nog) onbekend
Omvang:
1572 bladen kaarten; 38 m oude verpakking
Rubrieken: