door Bart Jaski

Gegevens over de aankoop van de Inscriptiones en de geschiedenis van het handschrift voordat het werd geveild als onderdeel van de collectie Smissaert kunnen worden ontleend aan de correspondentie van de bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek, J. F. van Someren (Universiteitsbibliotheek Utrecht, Bibliotheek archief vol. 17 (1903-1909), nrs. 1701, 1706a-d).

In een brief d.d. 13 januari 1906 schrijft hij aan het College van Curatoren van de Rijksuniversiteit Utrecht of zij willen overwegen een buitengewoon krediet van f. 1500.- aan te vragen bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken, om zo de handschriften van Arnold Buchelius en Cornelis Booth aan te kunnen schaffen. Van Someren meldt daarbij het volgende: ‘De Heer Smissaert heeft deze handschriften verworven als erfenis van de laatste afstammelinge uit het geslacht d’Hangest Yvoy te Utrecht, wier vader en grootvader den grond hebben gelegd tot bovengenoemde verzameling’. Van Someren maant aan tot haast, hij wilt het krediet graag hebben voordat de veilingscatalogus gepubliceerd wordt en anderen soortgelijke aanvragen zullen doen. In een brief van 24 maart (nr. 1706) geeft hij toe dat uit de catalogus blijkt dat de verzameling meer belangrijke handschriften bevat dan hij eerst had vermoed, en dat een bedrag van f. 3800 noodzakelijk zal zijn om de begeerde boeken aan te schaffen. Bij particulieren heeft hij toezeggingen tot financiële steun van f. 1200.- verkregen, en hoopt dat dit de regering zal aansporen om haar krediet tot f. 2500.- op te hogen. Hij verzoekt het College der Curatoren ‘den Minister te willen bewerken’ – met succes, zoals zou blijken. Van Someren voegt hieraan toe dat aanschaf een succes kan opleveren voor de prijsvraag over het leven van Buchelius die het Provinciaal Utrechtsch Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen al meermaals heeft uitgeschreven, tot dan toe zonder veel respons. Op 17 april meldt Van Someren triomfantelijk dat hij dertien nummers heeft weten te verwerven, ook al had hij zelf meer willen verkrijgen. Hij noemt speciaal de genealogie van de familie Booth (nu Hs. 1829), die werd geschonken door de weduwe M. Twiss-Suermondt, en het handschrift van Buchelius, ‘een oudheidkundige reis door Nederland, met teekeningen, aangaande hetwelk mij nu reeds van verschillende zijde voorstellen tot

De bewering van Van Someren dat het handschrift van Buchelius afkomstig zou zijn van de ‘laatste afstammelinge uit het geslacht d’Hangest Yvoy te Utrecht, wier vader en grootvader den grond hebben gelegd tot bovengenoemde verzameling’ is van belang. Het doet vermoeden dat de Inscriptiones niet uit de nalatenschap van Edward Huydecoper van Nigtevecht (1827-1883) komen, zoals waarschijnlijk wel geldt voor de Monumenta. Hoe de familie d’Hangest Yvoy in het bezit kwam van de Inscriptiones kan redelijk goed gereconstrueerd worden. Het is zeer waarschijnlijk dat Cornelis Booth, bibliothecaris van de Universiteitsbibliotheek van Utrecht, in zijn verwerving van een aanmerkelijk aantal boeken en handschriften van Buchelius ook de Inscriptiones verkreeg. De collectie werd via Cornelis’ zoon Everard, heer van Mijdrecht, uiteindelijk geërfd door diens dochter Digna Elisabeth, de vrouw van Steven Frederik van der Capellen (gest. 1707), heer van Schalkwijk en Mijdrecht. Hun kleinzoon Gerlach Theodorus van Capellen, heer van Schonauwen, stierf kinderloos, en zodoende kwam via diens weduwe de collectie in het bezit van Gerlach’s zwager Maximiliaan Louis van Hangest gezegd d’Yvoy (1753-1831), die ook heer van Mijdrecht werd (Bok en Plomp 2005, 54-55). Van Hangest was de fungerend voorzitter van de Hoge Raad van Adel, en overleed kinderloos overleed. De collectie Buchelius-Booth werd ik 1840 aangekocht door de Gedeputeerde Staten van Utrecht ten behoeve van het archief’ (Wolleswinkel 2006, kol. 55). De Inscriptiones maakten daar echter geen deel van uit. Blijkens Van Someren bleef het een en ander in het bezit van de afstammelingen van Maximiliaan Louis’ vader Maximiliaan van Hangest-Genlis gezegd d’Yvoy (1717-83). Vermeldenswaard is dat deze Maximiliaan lid was van de raad van Utrecht en in 1768 het pand te

Maximiliaan had nog twee andere zonen, Daniël Cornelis Egbert (†1806) en Cornelis Frederik (†1836). De afstammelingen van de eerste zetten de mannelijke lijn van het geslacht voort. Cornelis, geboren en gestorven in Utrecht, had twee kinderen, namelijk een dochter, Anna Carolina (†1876), die trouwde en kinderen kreeg, en een zoon, Hendrik Maximiliaan (†1847), die alleen een dochter had, genaamd Rijka Maria. Samen met haar man Hendrik van Vladeracken vertrok zij in 1878 naar de Verenigde Staten, waar hun geslacht werd voortgezet. Ze stierf in de staat New York in 1900. Zij kan de ‘laatste afstammelinge uit het geslacht d’Hangest Yvoy te Utrecht’ zijn geweest, wier erfenis, haar bezittingen die in Nederland nog aanwezig waren, werd opgekocht door Smissaert (want die verkreeg die niet doordat hij met een lid van de familie Yvoy verwant was). Maar er is verder onderzoek nodig om dit vermoeden te kunnen ondersteunen.