Mijn Studiezaal (inloggen)
839-11
Centraal comité van de Nederlandsche weerbaarheids-bond te Utrecht
Inleiding
In de jaren zestig van de 19e eeuw had de oorlogsdreiging vanuit Frankrijk (Napoleon III) en Duitsland (Bismarck) tot gevolg dat het aantal mannen dat zich vrijwillig wilde oefenen om in geval van oorlog hun vaderland te kunnen verdedigen, sterk toenam.
Weerbaarheidsverenigingen rezen dan ook als paddestoelen uit de grond en de regering vond het nuttig deze groei te voorzien van een wettelijk kader. Op 12 mei 1867 werd het "Besluit houdende vaststelling van eenige algemeene regelen voor de vereenigingen ten doel hebbende om, door vrijwillige oefening in den wapenhandel en bijzonder in het schieten, 's Lands weerbaarheid te bevorderen" gepubliceerd (Stbl. 1867 no. 49).
In 1866 werd te Utrecht door de gezamenlijke Nederlandse weerbaarheidsverenigingen de Nederlandsche Weerbaarheids-Bond opgericht. In de oprichtingsvergadering van de bond werd het Centraal Comité benoemd tot dagelijks bestuur. Dit comité beheerde ook het Algemeen Nationaal Scherpschuttersfonds, dat tot doel had ervoor te zorgen dat er voldoende schietbanen en wapens kwamen.
De bond bevorderde de contacten tussen de verenigingen en organiseerde het in bruikleen geven van wapens. Dat de overheid de weerbaarheidsverenigingen c.q. de Nederlandsche Weerbaarheids-Bond van groot belang achtte, blijkt wel uit het feit dat in 1870 portvrijdom werd verleend door de minister van Financiën (inv.nr. 26, nr. 1883).
De Nederlandsche Weerbaarheids-Bond organiseerde ook jaarlijks een nationale schietwedstrijd. Daardoor raakte de bond in financiële moeilijkheden: in 1870 werd de jaarlijkse wedstrijd op het laatste moment afgeblazen wegens oorlogsdreiging en in 1871 omdat er een pokkenepidemie heerste. Er waren in beide jaren al onkosten gemaakt. De wedstrijd op de Wiesselse Heide achter paleis Het Loo in Apeldoorn leverde in 1872 bovendien een groot verlies op, zodat in 1888/1889 nog steeds betaald moest worden voor deze schietwedstrijd uit 1872. Veel verenigingen beëindigden daarom hun lidmaatschap!
Een punt op de agenda van de jaarlijkse vergadering van 1890 was dan ook het voorstel om in plaats van een bond van verenigingen een bond van personen te worden. Het bleef bergafwaarts gaan met de bond; de eerste voorzitter (uit 1866!), dr. J.W. Schubart, was tot zijn dood in 1897 naast ere-voorzitter ook nog enkele jaren waarnemend voorzitter. De laatst aangetroffen vermelding van de bond in het Utrechts Jaarboekje is in 1901: de functie van voorzitter is dan vacant.
In 1953 werd het archief van de Nederlandsche Weerbaarheids-Bond, groot 0,4 m1, van de gemeentesecretarie, waar het sinds 1915 berustte, overgebracht naar de archiefdienst. Hier werd een inventaris van het archief vervaardigd, die werd opgenomen in Gebundelde Inventarissen deel 1 uit 1968 (toegang 12).
Bij (her)inventarisatie van het stadsarchief werd echter in de rubriek Militaire zaken onder nummer "bij 896" nog ruim 2,5 m1 archief van de bond aangetroffen. Aangezien dit grotendeels aansloot op het eerder overgedragen archief, werden beide gedeelten samengevoegd.
Er werd ongeveer 0,1 m1 vernietigd. De uiteindelijke omvang van het archief bedraagt 2,60 m1. Er is een concordans gemaakt van de nummers uit de vervallen inventaris naar de nummers in deze nieuwe inventaris.
februari 1998, Martine J. van der Kaa
laatste wijziging 21-08-2020
81 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 21-08-2020
81 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1866-1890
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van het centraal comité van de Nederlandsche weerbaarheids-bond 1866-1890
Auteur:
M.J. van der Kaa
Datering toegang:
1998
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Opneming in beheer van een particulier, niet in eigendom verkregen
Omvang:
2,61 m zuurvrije dozen
Rubrieken:
Categorie:
Archiefvormer(s):
Nederlandsche weerbaarheidsbond, Centraal comité
laatste wijziging 21-08-2020
81 beschreven archiefstukken