Het Utrechts Archief heeft een zeldzaam exemplaar van het ‘Reglement op de Bussche voor alle boekdrukkers en lettersetters Knegts’ uit 1741 verworven. Dit exemplaar, uitgegeven in 1745, is de oudste bewaarde uitgave ervan. Er wordt gedetailleerd beschreven op welke manier Utrechtse letterzetters- en boekdrukkersknechten moesten bijdragen aan de ‘knechtsbus’, een spaarpotje voor uitkeringen bij ziekte, overlijden en pensioen. 

Zeldzaam exemplaar met originele kaft

Zieke knechten konden in de18e eeuw rekenen op 50 stuivers per week uit de bus, behalve bij ziekte vanwege ruzies en vechtpartijen. Voor een begrafenis kreeg de familie f36,- uitgekeerd. De knechten waren verplicht om hiervoor elke twee weken zo’n zes stuivers af te dragen, die door de ‘busmeesters’ in een kist werden bewaard. Van het reglement zijn 200 exemplaren gedrukt, waarvan er in ieder geval vier van zijn bewaard. De versie die op 22 november 2017 aan Het Utrechts Archief werd geschonken door Gerard Post van der Molen, afkomstig uit de nalatenschap van Bert van Selm, is het enige bekende exemplaar met een origineel omslag van groen perkament.


Afbeelding van een drukkerij, afkomstig van de titelpagina van de uitgave  

De jaarrekeningen van de busmeesters, die ook in Het Utrechts Archief zijn te vinden, geven een overzicht van de uitkeringen uit de knechtsbus die op het hoogtepunt ruim 2.000 gulden bevatte. Zo kreeg Michiel van Cornegge vier weken lang ziektegeld uitgekeerd na een ongelukkige val en ontving Nicolaas van Rijnberk een uitkering om zijn vrouw te begraven. In veel gevallen was het ontvangen van de uitkering een teken van een snel naderend einde: bijna de helft van de ontvangers stierf in jaar dat ze een bijdrage wegens ziekte kregen.

Het Reglement op de Bussche voor alle boekdrukkers en lettersetters, wordt in de loop van 2018 digitaal beschikbaar op deze website. Rindert Jagersma voerde eerder al onderzoek uit naar de drukkersknechten, de bevindingen daarvan zijn gepubliceerd in het artikel Drukkersknechten in een bus, dat is opgenomen in de bibliotheek van Het Utrechts Archief.

Meer informatie
> Bekijk de inventaris van de jaarrekening van de busmeesters