Archieven Het Utrechts Archief Het Utrechts Archief

Uw zoekacties: Familie Zoudenbalch

56-1 Familie Zoudenbalch

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
De familie Zoudenbalch en haar nagelaten archivalia
56-1 Familie Zoudenbalch
Inleiding
De familie Zoudenbalch en haar nagelaten archivalia
Het geslacht Zoudenbalch is één der vroegste niet-adellijke geslachten, die in de middeleeuwen in Utrecht zijn te traceren. Al in het tweede kwart van de 13e eeuw treden twee leden van de familie op als schepen van de stad Utrecht: Peter Zoudenbalch in 1227 en Jacob Zoudenbalch in 1231 *  . Ook in de volgende eeuwen zullen zij deel uitmaken van de Utrechtse magistratuur en tot de sociaal aanzienlijken van de stad behoren, tot zij in de 17e eeuw verarmen.
De meest illustere vertegenwoordiger van de familie was ongetwijfeld de domkanunnik Evert Zoudenbalch (1423/4-1503), die verschillende kerkelijke ambten bekleedde, maar bovendien een privé-vermogen vergaarde door zowel in de stad als op het platteland huizen en landerijen aan te kopen en te beheren. Aan Evert Zoudenbalch is een biografische studie gewijd *  , maar voor het overige is dit belangrijke Utrechtse geslacht nog weinig bestudeerd. Een goede genealogie bestaat niet.
Het familiearchief Zoudenbalch is een gekonstrueerd archief, waarvan de stukken op verschillende wijze tot ons zijn gekomen. Zonder het kunstmatig karakter ervan te verhelen en erkennend dat de konstruktie indruist tegen bepaalde principes van de archivistiek, zal men vervolgens toch tot de konlusie komen dat de huidige samenstelling-zij het dan meer als verzameling dan als archief-het meest doelmatig is voor beheer en gebruik. Een overzicht van de herkomst van de stukken mag echter niet ontbreken.
Tot 1948 berustte in het archief van het Hof van Gelre te Arnhem een verzameling van 140 charters, enige delen en talrijke stukken, die daarin waarschijnlijk terecht was gekomen door het faillissement van Dirk Jacob Vijgh van IJzendoorn (overl. 1674), kleinzoon van Johan de Cock van Opijnen. De kern van deze archivalia had betrekking op Gerrit Zoudenbalch, heer van Urk, Emmeloord en De Weerd (overl. 1599), diens echtgenote Barbara van Abcoude van Meerten van Essestein (overl. 1614), en hun beider families. Door vererving vielen de dokumenten in de 17e eeuw toe aan Johan de Cock van Opijnen, wonende te Avezaat, die ze aanvulde met archivalia betreffende hemzelf, zijn eigen geslacht en de aanverwante geslachten Van Vladeracken, Massschereel en Van Malsen. Waarschijnlijk tengevolge van het faillissement van Dirk Jacob Vijgh van IJzendoorn, kleinzoon van Johan de Cock en overleden in 1674, werd de verzameling gedeponeerd in het archief van het Hof. In 1948 droeg het rijksarchief in Gelderland de verzameling over aan het rijksarchief in Utrecht *  .
Daar berustten reeds lang andere Zoudenbalchstukken, die waren ondergebracht in de zogenaamde handschriftenkollektie, deels afkomstig uit de verzameling-Booth, door het archief verworven in 1840, deels uit de verzameling-Phillipps, verworven in 1888. De stukken uit de verzameling-Booth betreffen dezelfde stam als de stukken uit het Hof van Gelre en zijn deels retroakten betreffende goederen, die in het bezit van Gerrit Zoudenbalch zijn geweest. Een zelfde herkomst is aannemelijk. Dit geldt veel minder voor de stukken uit de verzameling-Phillipps, die betrekking hebben op de nakomelingen van Hendrik Zoudenbalch en de periode 1579-1678 beslaan. Een andere familietak en jongere stukken maken het onwaarschijnlijk dat de hier bedoelde archivalia ooit met die van Gerrit Zoudenbalch verenigd zijn geweest.
Na de ontvangst van het Gelderse fonds liet de rijksarchivaris in Utrecht A.J. van de Ven in 1950 door de voluntair M.H.H. Doesburg het geheel van de stukken beschrijven. De (anonieme) inventaris in machineschrift had als titel Inventaris van de archivalia van de geslachten Zoudenbalch en De Cock van Opijnen en van aanverwante geslachten, en bevatte 235 nummers. Amper voltooid rukte Van de Ven in 1954 het aldus samengestelde archief weer uit elkaar, verwijderde zo goed en zo kwaad als hij kon er de stukken uit betreffende de geslachten Van Abcoude van Meerten, De Cock van Opijnen, Masschereel en Van Malsen, in totaal beschreven onder 83 nummers, en zond die weer terug naar het rijksarchief in Gelderland *  . Daar hij de nummering van de overgebleven stukken niet aanpaste, gaf dit in het vervolg bij aanvraag en raadpleging aanleiding tot veel misverstand. Een herinventarisatie van het restant leek nodig.
Bij deze herinventarisatie zijn de uitgangspunten van Van de Ven gehandhaafd; een aantal stukken die hij in de verzameling-Booth had laten zitten zijn alsnog aan het Zoudenbalcharchief toegevoegd. Wij hebben afgezien van een scheiding, zoals in de oude inventaris, tussen de archivalia afkomstig uit het Hof van Gelre en de kollektie-Booth enerzijds en die uit de kollektie-Phillipps anderzijds. Van de in deze inventaris beschreven stukken zijn de nummers 4, 28, 29, 33-43, 45-49, 125, 127, 131-135 afkomstig uit de verzameling Phillipps; de nummers 2, 3, 6, 23-25, 32, 44, 50, 70, 72-74, 87-92, 96-98, 103, 104, 106, 107, 110, 122, 124, 126 en 128 afkomstig uit de verzameling Booth; de nummers 28, 29, 71, 108 en 127 van verschillende herkomst en de overige nummers afkomstig uit het archief van het Gelderse hof. De traditionele indeling van een familiearchief in stukken van persoonlijke aard en stukken van zakelijke aard leek ook hier doelmatig, alleen kon door gebrek aan gemakkelijk te vinden gegevens de informatie over de personen, van wie archivalia aanwezig zijn, niet zo volledig zijn als wel gewenst.
Bewerkingsgeschiedenis
Bijlagen
Regesten
Erfgoedstuk

Kenmerken

Datering:
1314-1684
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de familie Zoudenbalch 1393-1678
Auteur:
S.A.L. de Graaff
Datering toegang:
1986
Datering bewerking:
2011
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Het archiefblok bevat archiefbescheiden met verschillende rechtstitels
Omvang:
0,9 m oude verpakking
Rubrieken:
Thema trefwoorden: