De archieven van de Orde zijn in het verleden verschillende malen (deels) geïnventariseerd. Aanvankelijk lagen ze verspreidt over de verschillende commanderijen. Vanaf 1612 probeerde de landcommandeur de archieven te centraliseren bij de Balije in Utrecht. In de residentie daar was een archiefruimte met ijzeren deur aanwezig. De medewerking van de commandeurs was echter beperkt. Herhaaldelijk moest het verzoek om hun archieven te beschrijven en over te brengen naar het Ordehuis te Utrecht herhaald worden.
Vanaf 1762 wordt de gehele administratie van de Orde in Utrecht gecentraliseerd. Echter toen het ordehuis te Utrecht 1807 werd gevorderd door koning Lodewijk, werden de archieven van de Orde grotendeels overgebracht naar de nieuwe residentie in ’s-Gravenhage. De toenmalige secretaris en de rentmeestergeneraal van de Orde bleven echter in Utrecht en hielden een belangrijk deel van de archieven onder zich ten behoeve van hun administratie. Doordat rentmeester Casius in 1812 onverwacht werd vervangen door een ander, zijn uit onvrede hierover verschillende stukken bij de familie Cazius achtergebleven. Deze stukken zijn in de tweede helft 20e eeuw aan het archief toegevoegd en samen met stukken afkomstig van het toenmalig Rijksarchief Utrecht, thans Het Utrechts Archief aan het eind van de inventaris beschreven. Het naar 's-Gravenhage verplaatste archief was al in 1836 met de landcommandeur naar Utrecht teruggekeerd.
Vermoedelijk met de restauratie of materiële verzorging van het archief zijn de stukken met maculatuur uit het archief verwijderd. Deze stukken zijn, voor zover mogelijk, weer bij de originele inventarisnummers gevoegd. De overige stukken zijn aan het eind van de inventaris geplaatst. Vanwege de hiervoor benodigde expertise zullen deze stukken in de toekomst in samenwerking met de Universiteit van Utrecht nader onderzocht en beschreven worden.
In enkele gevallen zijn stukken daterende van na 1812 uit dit archief gehaald om toe te voegen aan het archief over de periode 1812-2006. De beschrijvingen van deze stukken zijn nog wel in deze inventaris opgenomen, doch onder een blanco nummer met verwijzing naar de inventaris van het archief 1812-2006.
Henk A.R. Hovenkamp
Het Utrechts Archief
In deze kerken waren resp. 19 vicarieën en drie altaren en 10 vicarieën gevestigd. Deze stonden voor het overgrote deel ter presentatie van de landcommandeur. De archiefstukken die op deze vicarieën betrekking hebben, zijn daarom te vinden onder de archieven van de landcommandeur.
Na de Hervorming liet men de kloosters en de commanderij verder bestaan, doch onder voorwaarde dat zij zouden bijdragen in de kosten van de Gereformeerde eredienst.
De pastorie van Tiel stond eveneens ter begeving van de landcommandeur. Deze heeft de pastorie echter op 1 jan. 1616 voor 50 jaar afgestaan aan de stad Tiel.
De St. Walburgkerk raakte steeds meer in verval, er werd al lang geen dienst meer gehouden. De stad maande uiteindelijk de commandeur haar te herstellen en tevens de afgebroken brouwerij weer op te bouwen. Dit zou echter voor de commanderij dermate belastend worden, dat zijn financieel ten gronde zou gaan. Daarom werd in 1648 een overeenkomst aangegaan, waarbij bepaald werd dat de commandeur het dak en het muurwerk van de kerk zou onderhouden, de brouwerij niet zou worden herbouwd, terwijl de stad Tiel voor eeuwig de collatie van de pastorie met de ingelijfde vicarie van St. Catharina en St. Barbara, de presentatie van de St. Maartenskerk en de eeuwige collatie van de vicarie van S.t. Brigitta zou behouden.
Nog dient te worden opgemerkt, dat onder het hoofdstuk bezittingen enkele eigendomsoverdrachten te vinden zijn, waaruit niet met zekerheid blijkt dat zij tot het archief van deze commanderij behoren. De commandeur Gosen van Rossum, later landcommandeur, heeft vele huizen en landerijen aangekocht, en zeer waarschijnlijk zijn vroegere eigendomsoverdrachten daaraan getransfigeerd geweest. Hoewel dit niet bewezen kan worden, zijn deze charters toch geplaatst onder genoemd hoofdstuk.
Kenmerken
Het kan voorkomen dat de scans van de charters niet aan het juiste subnummer gekoppeld zijn. Treft u een foutje aan? Laat het ons weten via inlichtingen@hetutrechtsarchief.nl
- Zonder categorie