De grondwet van 1848 *  bepaalde m.b.t. gemeentebesturen, dat aan het hoofd van iedere gemeente een raad zou staan, welke door de ingezetenen werd gekozen. Hierbij werd gebruik gemaakt van censuskiesrecht. De kiezers m.b.t. prov. staten en de staten-generaal betaalden een hogere belastingsom, dan die m.b.t. de gemeenteraad *  . In feite herkregen de ingezetenen der gemeente voor het eerst sinds 1805 weer enige invloed op hun bestuur. De grondwet maakte geen verschil tussen stedelijke en plattelandsgemeenten. Als gevolg van de rechtstreekse verkiezing van de provinciale staten verdween de Ridderschap, de stedelijke raden, en de plattelandskiescolleges *  . Met art. 4 der additionele artikelen *  werd een eind gemaakt aan de heerlijke rechten m.b.t. voordracht of aanstelling van personen in openbare betrekkingen. Opheffing van de overige heerlijke rechten, en regeling tot schadeloosstelling van de eigenaren diende bij wet geregeld te worden. In art. 138 van de grondwet werd bepaald, dat de samenstelling, inrichting en bevoegdheid van de gemeentebesturen door de wet geregeld dienden te worden. Als uitvloeisel van genoemd artikel werd 29 juni 1851 een wet van kracht regelende de samenstelling, inrichting en bevoegdheid der gemeentebesturen *  , algemeen bekend als gemeentewet. Art. 1 van deze wet bepaalde, dat het bestuur van elke gemeente uit een raad, een burgemeester en wethouders zou bestaan.

Gemeenten met minder dan 3000 inwoners, zoals Jutphaas, zouden 7 raadsleden hebben. Verkiezing van de raadsleden gebeurde door kiesgerechtigden, welke, evenals reeds bepaald was in de grondwet van 1848, een som in de directe belastingen betaalden, welke de helft zou bedragen van de som, welke kiesgerechtigden voor de Tweede Kamer dienden te betalen *  . De zittingsduur van de raadsleden werd bepaald op 6 jaar, waarbij elke 2 jaar 1/3 der leden, volgens het lot bepaald, diende af te treden *  .Voor het eerst werd bepaald, dat gemeenteraadsvergaderingen in principe openbaar zouden zijn *  . De raad diende zelf een reglement van orde op te stellen *  . De burgemeester werd, evenals in het verleden, door de koning benoemd *  Hij was voorzitter van het college van B&W, en voorzitter van de raad, indien hij geen raadslid zou zijn, zou hij daarin een adviserende stem hebben *  .Het getal der raadsleden bleef echter gelijk, of de burgemeester nu wél of niet lid van de raad was. Gemeenten met minder dan 20.000 inwoners zouden 2 wethouders hebben, door de raad uit zijn midden te benoemen *  , Het college van B&W diende eveneens een ordereglement op te stellen *  .

ledere gemeente diende een secretaris en een ontvanger te hebben, op voordracht van B&W door de raad te benoemen *  .In gemeenten met minder dan 5000 inw. zou de post van secretaris en ontvanger door één en dezelfde persoon kunnen worden vervuld *  .Door de raad diende voor secretaris en ontvanger een instructie vastgesteld te worden *  . Art. 149 bepaalde, dat de raad uit zijn midden een ambtenaar van de burgerlijke stand benoemde;de burgemeester, ook wanneer hij geen lid van de raad was, was eveneens benoembaar *  . De verplichting tot het opmaken van bevolkingsregisters door iedere gemeente, was al eerder bij wet geregeld *  .