Voor allen, door allen! Hoe groeiden lokale initiatieven uit tot een netwerk dat zorg bereikbaar maakte voor iedereen? Historicus Chris Vlam vertelt over de opkomst van de kruisverenigingen in Noord-Holland en Utrecht tussen 1875 en 1945. Ze neemt je mee in een verhaal over samenwerking, solidariteit en de impact op de gezondheidszorg.
In de negentiende eeuw ontstonden er burgerinitiatieven voor ziekenzorg. In Noord-Holland werd in 1875 het Witte Kruis opgericht, met als doel infectieziekten te bestrijden. Wat klein begon, groeide in de eerste helft van de twintigste eeuw uit tot een nationale beweging. In 1943 bestonden er bijna 1350 kruisverenigingen van het Witte, Groene, Wit-Gele (en later Oranje-Groene) Kruis, met een gezamenlijk lidmaatschap van meer dan een miljoen huishoudens.
Het idee van de verenigingen was samenwerking en solidariteit: voor allen, door allen! Door inkomensafhankelijke bijdragen kon iedereen lid worden en kon geld worden ingezameld voor lokale activiteiten. Door hun populariteit en steun vanuit lokale overheden konden de verenigingen hun activiteiten uitbreiden: ze namen wijkverpleegkundigen en vroedvrouwen in dienst, richtten consultatiebureaus op en organiseerden voorlichting over hygiëne en gezondheid. Voor veel gezinnen, vooral op het platteland of met een laag inkomen, zorgde dit voor toegang tot zorg die voorheen ontoegankelijk voor hen was.
In deze lezing bespreken we de ontwikkeling van kruisverenigingen in Noord-Holland en Utrecht. Aan de hand van jaarverslagen van provinciale koepelverenigingen analyseren we hoe deze organisaties ontstonden, zich organiseerden, en hun impact op de toegang tot gezondheidszorg tussen 1875 en 1945.
Chris Vlam is promovendus aan de Universiteit Utrecht bij de vakgroep Economische en Sociale Geschiedenis. In haar onderzoek kijkt zij naar verenigingen en collectieve actie in wonen en zorg in de 19e en 20e eeuw. Daarbij analyseert ze zowel naar de directe impact op gemeenschappen, als naar de invloed van deze verenigingen op beleidsvorming en economische coördinatie. Haar onderzoek maakt deel uit van het onderzoeksprogramma SCOOP.
Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met de Beroepsvereniging voor Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland.
