Naastenliefde

In 1367 werd door een onbekende Utrechtse burger onder de stadswal bij de Smeetoren een klein gasthuisje gesticht, gewijd aan St. Apollonia. Dit was puur een daad van naastenliefde, want hij geeft als beweegreden op: 'daer men des snachts die gaende ende coemende pelgrums ofte andere armen personen voor een nacht ofte twee herberge, vuer ende licht om Goodts wille verleende'. Het is dan een kleine herberg waar bedelaars en pelgrims enkele nachten onderdak kunnen vinden.

Het gasthuis is één van de vroegste opvangvoorzieningen voor pelgrims en dakloze armen in de stad. Het kleine onderkomen ontwikkelt zich al snel tot een instelling waar armen permanent opgevangen en verzorgd worden, mede dankzij giften. Het gasthuis krijgt steeds meer officiële bevoegdheden, zoals het recht om missen te geven, een biechtvader aan te stellen, sacramenten te doen toedienen en het recht om voor eigen gebruik 'dun bier te brouwen'. De notities en akten waarin dit besloten wordt, vind je terug in het archief van het S. Bartholomeus-gasthuis waarvan veel stukken zijn gedigitaliseerd. 

Armenpot

In 1378 wordt Willem, heer van Abcoude en Duurstede, beschermheer van het gasthuis. De naam wordt Bartholomeus Gasthuis. Voortaan mogen alleen nog maar zieken in het gasthuis verblijven. Willem brengt nog een belangrijke verandering teweeg: hij stelt de armenpot in, een fonds waaruit de armen buiten de stichting voedsel, kleding en (soms) geld krijgen. Elke week is er een uitdeelmoment voor de armen die zich verzamelden rond de Vollerbrug, de Smeebrug, de Rodenburgerbrug en de St. Maartensbrug.

Markant gebouw

In al die eeuwen is het pand vele malen verbouwd en uitgebreid. In de jaren '80 bleek het gebouw sterk verouderd dreigde sluiting en afbraak. Na protesten volgde er een ingrijpende verbouwing, waardoor het Gasthuis nog steeds een plek is voor zorg en naastenliefde, al 650 jaar lang.