Ruzie tijdens de NSB vergadering 

Tijdens de vergadering in Tivoli waren er 1300 NSB-leden aanwezig. Uiteraard is het de Utrechtse Anton Mussert die als leider van de NSB een toespraak houdt. Uit die toespraak bleek behoorlijk wat frustratie. Al langer waren er conflicten tussen de NSB en de SS; de beruchte elite-eenheid die bezighield met opsporing en opsluiten van Joden. De vraag wie van de twee afdelingen nu eigenlijk de werkelijke macht in Nederland had, werd tijdens deze vergadering besproken. En aan wie kon Mussert nu beter opheldering vragen dan aan Hitler? Mussert verklaart dan ook dat hij dit binnenkort met de Führer zal bespreken.  En als hij Hitler eenmaal op het matje zou hebben geroepen, dan zou hij enkele belangrijke punten behandelen. 

Mussert kreeg namelijk de indruk dat de SS hem in Nederland belachelijk maakte en niet serieus nam als leider. Hij vraagt zich daarnaast argwanend af wat Hitler van plan is met Nederland na de oorlog. Mocht de Führer het plan hebben om Nederland als een nieuwe Germaanse provincie van Duitsland te beschouwen, dan zal de NSB dat zeker 'niet gedoogen!' Mussert wilde namelijk niet 'Een pion in uw (Hitlers) handen zijn'.

Afbeelding van ir. A.A. Mussert (leider van de Nationaal Socialistische Beweging, N.S.B.) in de Raadskelder (Stadhuisbrug 1) te Utrecht in gesprek met journalisten als voorbereiding op de viering van het 10-jarig bestaan van de N.S.B. de dag erna.

Godsdienst- en gewetensvrijheid?

Misschien wel het meest opmerkelijk, is het derde punt dat Mussert aanhaalt: 'Indien Gij, Hitler, toelaat, dat ik Leider van het Nederlandse volk blijf, dat ik dus mede kan regeeren, dan kan ik zulks alleen doen, wanneer hier in Nederland godsdienst- en gewetensvrijheid wordt gegarandeerd.' Opmerkelijk en paradoxaal: een oproep van de leider van de NSB voor godsdienst- en gewetensvrijheid. Uit het verslag is op te maken dat Mussert zich beledigd en verward toont. Hij had voor ogen om Nederland na de oorlog vooral Nederland te laten zijn, met zijn eigen tradities en waarden en dat er zeker niet een 'Groot-Germaansche gedachte zal zegevieren'.

Tijdens de vergadering komt het zelfs tot een kort akkefietje tussen Mussert en Feldmeijer. Feldmeijer was een belangrijke functionaris binnen de NSB en oprichter van de Nederlanse SS. Zo zou Feldmeijer Hitler naar de mond praten en het plan hebben om Nederlandse jonge mannen met Duitse jonge vrouwen te laten trouwen. 'Dit wijst op annexatie'. En aangezien Mussert daar fel op tegen was, verzoekt hij Feldmeijer hier direct mee op te houden. Waarna Feldmeijer en zijn staf volgens het verslag 'geagiteerd' de zaal verlaten.

Verschillende versies van het verslag

Het verslag was al bekend en in het bezit van het NIOD. Die versie bevat enkele sarcastische opmerkingen van iemand uit het verzet, die het verslag in handen had gekregen. Tevens sluit die schrijver af met de oproep: WEG MET DE NSB. Deze opmerkingen van een buitenstaander ontbreken in onze versie van het verslag, waarin alleen vrij objectief de gebeurtenissen omschreven staan. Hier vind je de omschrijving van het verslag in de inventaris. Het is dus geen compleet unieke, maar zeker wel een verrassende vondst die we nu in ons archief mogen bewaren. De ouders van mevrouw R. hebben trouwens niets te maken gehad met de NSB. Ze woonden in Naarden en Heerhugowaard en haar oom zat destijds bij het verzet. Hoe het verslag op hun zolder is gekomen, blijft dus een mysterie.

Een deel van het verslag van de NSB vergadering van 5 juni 1943 in Tivoli.