Enkele maanden geleden ontdekte onderzoeker Bart Ibelings een stadszegel van Gouda in Het Utrechts Archief dat ouder was dan alle zegels die al bekend waren. De vondst werd onlangs bekendgemaakt en kreeg ook aandacht van de pers in Gouda.

Ibelings is middeleeuws historicus en publiceerde veelvuldig over de middeleeuwse stadsgeschiedenis van Gouda. Hij vertelt aan het Utrechts Archief over zijn vondst:

“Enkele maanden terug vond ik verstopt in de enorme Utrechtse kapittelarchieven een onbekend stadszegel van Gouda. Het Goudse zegel is zo’n 70 jaar ouder dan tot nu toe bekend en afwijkend qua voorstelling en grootte. De oorkonde was in de inventaris van het kapittelarchief gedateerd op 1320, maar dat bleek bij nader inzien 1321 te moeten zijn. Dat komt door de toen gebruikelijke zogenaamde ‘paasstijl’, waarbij het nieuwe jaar niet op 1 januari maar met Pasen begon. De dagtekening van de oorkonde is St. Gregoriusdag, ofwel 12 maart. Dat is hoe dan ook vóór Pasen en daarmee moet een jaar opgeteld worden bij het jaartal dat in de oorkonde zelf staat". 

Oorkonde Goua
Oorkonde van St. Gregoriusdag (toegang 221, inv.nr. 529-3)


"Het zegel hangt aan een fraai bewaarde perkamenten oorkonde opgesteld door Jan van Henegouwen, heer van Beaumont (kortweg beter bekend als Jan van Beaumont) en heeft onderaan drie mooi bewaarde zegels. Die van hemzelf als een ridder te paard en de stadszegels van Schoonhoven en Gouda. De oorkonde zelf gaat over een borgstelling door de beide steden voor een flinke door hem jaarlijks te betalen som. Zowel zijn naam als die van de beide steden komen niet voor in de korte beschrijving van de oorkonde in de inventaris, waarmee verklaard is waarom het Goudse zegel zo lang buiten beeld bleef. Jan was de jongere broer van de graaf van Holland, Willem III van Henegouwen. Sinds 1308/’9 was Jan stadsheer van Gouda en Schoonhoven. Daarom kon hij ook zijn steden opdragen borg te staan voor hem. Schepenen en raad van de twee steden zegelen met de zegels van hun ‘porten’. Burgemeesters waren toen nog niet bekend".

 

Ruiterzegel

Ruiterzegel Jan van Beaumont. Let op de ketting aan het zwaard naar zijn harnas die moest voorkomen dat de ruiter het zwaard verloor als het uit zijn handen werd geslagen.

Ibelings: 
"Zowel het Goudse als het Schoonhovense zegel aan deze oorkonde zijn de heden oudst bekende. Dat van Schoonhoven was echter qua afbeelding al bekend en het oudst bekende stadszegel tot dan toe dateerde slecht van heel kort daarna. Het Goudse is opvallend groot: ruim 6 centimeter in doorsnede, het hangt rechts, dat van Schoonhoven in het midden en dat van Jan links. Dat is niet zonder betekenis. De volgorde werd bepaald door de positie. Schoonhoven ging toen dus voor Gouda. Dat zal ook komen omdat de kanselarij (de grafelijke administratie) van het omvangrijke Hollandse en Zeeuwse bezit van Jan van Beaumont op het kasteel te Schoonhoven was gevestigd, zoals ook nog tijdens het bestuur van zijn kleinzonen Jan en Guy van Blois. Opmerkelijk is wel dat het Goudse zegel groter is dan dat van Schoonhoven, nadien is dat zover ik nu zie altijd andersom".

zegel Gouda

Zegel Gouda

Op het fraaie maar eenvoudig uitgevoerde Goudse zegel zijn twee sterren te zien en in het midden een rechthoek (in zegeltaal: de paal), waarin golfjes zijn aangebracht. De sterren verwijzen naar het wapen van de familie Van der Goude (al bekend in 1243), dat echter zes sterren kende. Pas in 1616 kwamen op het zegel zes sterren, net als tevoren al op het Goudse wapen, dat in 1418 voor het eerst gevonden wordt. De golfjes in de paal verwijzen naar de Gouwe die als rivier dwars door de stad liep. Het randschrift aan de buitenzijde van het zegel, waarop een Latijnse tekst zal hebben gestaan die verwees naar de stad Gouda, is grotendeels verloren gegaan. Van dit zegel is geen ander exemplaar bekend. In 1878 was nog een slechts iets later exemplaar voorhanden aan een nu nog in het archief van Schoonhoven bewaarde oorkonde eveneens uit 1321, maar dat zegel is nadien verloren gegaan. De hier beschreven oorkonde met het bewaarde oudste unieke Goudse zegel uit 1321 zal volgend jaar als één van de pronkstukken op een tentoonstelling over het middeleeuwse Gouda te zien zijn".