In mei 1989 nam het Gemeentearchief Utrecht de eerste toegang op een archiefbron via de computer in gebruik. Het ging om de notariële archieven van de stad Utrecht. Nu, 36 jaar later, zijn door de inzet van honderden vrijwilligers en met steeds geavanceerdere technieken álle 350.000 notariële akten uit de periode 1560-1811 doorzoekbaar. 

Archieven van notarissen vormen een belangrijke bron van kennis van het verleden. In akten als testamenten en boedelscheidingen is een schat gegevens te vinden voor onder meer voorouderonderzoek en economische en sociale geschiedschrijving. 

Ga direct naar de Notariële akten -> Notariële akten

Belangrijke mijlpalen: 

  • 1989: in het Gemeentearchief Utrecht werd de eerste geautomatiseerde toegang op een archiefbron in Nederland in gebruik genomen.  In de studiezaal werd één terminal geplaatst. De software was op maat gemaakt door de firma Wang.
  • 1998. Scans ter inzage in de Studiezaal. De productie van uittreksels en later uitsluitend metadata bleef mensenwerk. Met de inzet van vele vrijwilligers werden deze soms best taaie aktes ontsloten, met name het ontrafelen van het 17e-eeuwse handschrift was voorbehouden aan geoefende paleografen.
  • 2019: van vrijwilligers op locatie naar online crowdsourcing via velehanden.nl.
  • 2025: 300 meter notariële protocollen stad Utrecht (1560-1811) online met de scans en metadata van bijna 350.000 aktes. Hierin zijn onder meer 1.293.094 persoonsvermeldingen te vinden. 

De eerste akten op de computer, 1989

En een paar leuke voorbeelden van wat er in akten te vinden is:  

  • akte 5 van 878, een attestatie uit 1681 van het Utrechts chirurgijnsgilde die verklaren dat een zekere, Cornelis van Tilborch, inname van gepulveriseerd arsenicum heeft overleefd door zichzelf daarna een eigenhandig gebrouwd goedje toe te dienen, waarvan hij beweerde dat het orvietaan (= een uit kruiden en wortelen bereid tegengif) was. Mogelijk een soort reclametruc van die Van Tilborch, die met deze attestatie op zak zijn product aan de man kan brengen.

  • Akte 161 van 1106 waarin een schipper die zijn naam niet onder de akte kon schrijven dan maar zijn boot met anker ondertekent: