De strenge winter van '63
"Met oud brood naar politiebureau!" De politie in Utrecht roept mensen op om oud brood in te leveren op alle bureaus. Het brood is bedoeld voor alle vogels, die het door het pak sneeuw dat is gevallen, weer moeilijker hebben. Deze diervriendelijke oproep was op 16 januari 1963 te lezen in het Utrechtsch Nieuwsblad. De strenge winter was toen al een tijdje bezig. En helaas voor de vogeltjes zou die ook nog een tijd aanhouden, helemaal tot begin maart, waarin het de eerste dagen nog 10 graden vroor. De winter van ‘63 werd een begrip: auto’s reden over het IJsselmeer en de zwaarste Elfstedentocht ooit werd gehouden. Hoe ging het er die winter in Utrecht aan toe met alle vorst en sneeuw?
De winter van ‘63
De winter van ’63 begon al in november 1962. Aan het einde van die maand waren er de eerste sneeuwbuien en midden december was er een grote storm in West-Europa, waarbij er op sommige plaatsen sneeuw viel. Een paar dagen voor kerst werd er gewaarschuwd voor strenge vorst en op Tweede Kerstdag valt er sneeuw – een “(late) witte Kerst” zoals Het Utrechtsch Nieuwsblad het noemt. Op 27 december kopt het Nieuwsblad “Het blijft winter”.
Daar is niet te veel mee gezegd, want in januari 1963 was de gemiddelde temperatuur 5,3 graden onder nul. Er lagen ijsbergen in de Waddenzee en de Gouwzee werd als parkeerplaats gebruikt. Natuurlijk was januari ook de maand van de roemruchte Elfstedentocht van ’63, die op 18 januari gereden werd. Van de 9294 toerrijders die de tocht begonnen volbrachten slechts 69 de tocht. De winter hield aan tot maart, met ook in februari nog een gemiddelde temperatuur van 3,4 graden onder nul. De eerste dagen van maart vroor het nog, tot op 5 maart de winter echt voorbij was. Het was de strengste van de 20ste eeuw.
De winter in Utrecht
Het Utrechtse winternieuws gaat van waarschuwingen over verraderlijk ijs en gladde wegen tot de bouw van ‘een kubistische iglo’ door kinderen op de Bekkerstraat tussen de Zandhofse en de Gildstraat. Er zijn natuurlijk ijsbanen geopend, onder andere in de Johannapolder, bij de MIT-banen, bij Voordaan aan de Groenekanseweg, op de Ridderschapsvaart en in het De Brauwpark op Kanaleneiland.
Ondanks de winterpret kopte het Nieuwsblad op 2 januari al “Sneeuw nu niet leuk meer”. Hierin wordt een op de bus wachtende Utrechter geciteerd die zegt “We leven in een grootse tijd. (…) Straks kunnen we vertellen dat we de barre winter van 1963 hebben meegemaakt”.
Buitenwijken
Dat had hij dus goed gezien. In het artikel wordt ook de toestand van de buitenwijken Overvecht en Kanaleneiland als “totaal onbegaanbaar” beschreven. De Beneluxlaan moest met een bulldozer sneeuwvrij worden gemaakt. Ander Utrechts nieuws ging bijvoorbeeld over de bouw van de Uithof, die door de strenge winter al van half december stil kwam te liggen. In de krant werd verder meerdere keren aandacht besteedt aan de wettelijke verplichting van burgers om hun stoep sneeuwvrij te maken, waarna er op 16 januari foto’s van stoepen van hoogwaardigheidsbekleders werden geplaatst: “Bij de wethouder Post en bij de directeur van de gemeentelijke reiniging, ir. Krijgsman, was aan sneeuwruimen gedaan. Bij de burgemeester en bij de hoofdcommissaris van politie echter was het beeld anders. Ziet u zelf maar….” Al met al hield de winter de gemoederen dus aardig bezig.
In dit filmpje zie je fietsers over een bevroren singel in Utrecht fietsen, tijdens de winter van 1963.
Winter in Het Utrechts Archief
Een strenge winter vraagt er natuurlijk om om vastgelegd te worden. Bij het archief bewaren we foto’s en video’s van al het sneeuw en ijs, en exemplaren van het Utrechts Nieuwsblad uit dat jaar. Deze zijn online te bekijken.