Bij contract van 9 juni 1899 hebben regenten der Vereenigde gods- en gasthuizen de archieven der onder hun beheer gestelde negen gasthuizen aan de gemeente in bewaring gegeven. Deze archieven berustten reeds sedert 1879 (de oorkonden) en 1897 (de registers) in het archiefdepot der gemeente: zij waren ook reeds voorloopig geïnventariseerd en eenigszins geordend. Eerst in 1899 is echter het contract opgemaakt; de definitieve inventarisatie is daarna ter hand genomen en thans voltooid.

Het tijdpunt van afscheiding van de oude, aan de gemeente in bewaring gegeven archieven van de nieuwe, onder regenten gebleven stukken kon geen oogenblik twijfelachtig zijn: bij het Koninklijk Besluit van 27 maart 1817 zijn de negen gestichten gesteld onder het gecombineerde beheer van het nieuw opgerichte regenten-college; feitelijk is met dien datum een geheel nieuw beheer aangevangen, terwijl de archieven van de negen afzondelijke gasthuizen geheel afgesloten waren. De laatste archieven, die aldus een afgerond geheel vormden, moesten dus overgedragen worden. Ongelukkig waren de negen archieven niet afzondelijk gehouden en dooreengeward; het heeft veel moeite gekost, om deze verwarring zoo goed mogelijk te herstellen. Bij de registers was het werk natuurlijk gemakkelijk; bij de oorkonden is het ten slotte althans voor nagenoeg allen gelukkig geslaagd. Toch zijn een zestigtal oorkonden, ondanks de zorgvuldigste nasporingen, niet terecht gebracht kunnen worden en daarom in eene laatste afzondelijke rubriek bijeengevoegd. Aan de enkele stukken uit de gasthuis-archieven, die bij verschillende gelegenheden, reeds voor de overneming der archieven van Regenten, toevallig in het bezit der gemeente gekomen waren, heb ik, na ze behoorlijk als stadseigendom gemerkt te hebben, tusschen de stukken der gasthuizen de hun passende plaats gegeven.

Reeds spoedig na de overneming der gasthuis-archieven waren ze door Mr. J. C. Overvoorde voorloopig geordend en geïnventariseerd, om het gebruik daarvan mogelijk te maken. Die beschrijving was evenwel onvoldoende, en ze is ten slotte geheel overgedaan; dit omvangrijke werk heeft vrij lang geduurd en is eerst thans afgeloopen. Het is geheel verricht door Mr. Schuylenburg; hetgeen ik in het voorwoord van de beschrijving van de archieven van Kerkvoogden heb opgemerkt, kan ik thans met betrekking tot de gasthuis-archieven herhalen. Al hebben wij ook thans de beschrijving der archieven herhaaldelijk samen besproken, het werk is door Mr. Schuylenburg, die thans niet zijn eersten inventaris opstelde en met de regels van dit werk door ondervinding reeds goed bekend was geworden, uit den aard der zaak nu meer zelfstandig verricht dan de eerste maal; ik heb het slechts in hoofdtrekken herzien. Geheel van mij zijn alleen de korte overzichten van de geschiedenis der verschillende gasthuizen, waarvoor ik reeds sedert jaren materiaal had bijeengebracht, zoodat ik voor dit werk meer aangewezen was.

Als aanhangsel heb ik bij den inventaris doen voegen de geringe overblijfselen van de archieven van drie oude, lang voor 1817 opgeheven gasthuizen. De goederen van twee daarvan zijn in 1615 bij die der door de stad Utrecht geannexeerde broederschappen gevoegd, denkelijk omdat de gestichten zelven waren te niet gegaan, zoodat alleen de broederschappen, die ze beheerden, waren overgebleven. De enkele stukken, die toevallig bewaard waren van een derde, reeds vroeger te niet gegaan gasthuis, schenen daarbij het best geplaatst te zijn.

S. Muller Fz.