Mijn Studiezaal (inloggen)
58
Staten van Utrecht in de landsheerlijke tijd
Inleiding
Het ontstaan van de Staten van Utrecht
N.B. Literatuur over de Staten van Utrecht en meer in het algemeen over de in deze inleiding aangesneden onderwerpen:
D.Th. Enklaar, De stichtse landbrief van 1375. Meded. Kon. Academie van Wetenschappen, nieuwe reeks dl. 13, 8. (Amsterdam, 1950); A.J. Maris, Van voogdij tot maarschalkambt. Bijdrage tot de geschiedenis der Utrechts-bisschoppelijke staatsinstellingen, voornamelijk in het Nedersticht (Utrecht, 1954); E.T. Suir, 'Bisschop Jan van Virneburg en de Utrechtse kapittels, 1364-1371', in: Jaarboek Oud-Utrecht, 1981, blz. 85-100; C. Dekker, Het Kromme Rijngebied in de middeleeuwen. Een institutioneel-geografische studie (Zutphen, 1983); P.W.A. Immink, De wording van Staat en souvereiniteit in de middeleeuwen (Utrecht, 1942); J.G. Avis, De directe belastingen in het Sticht aan deze zijde van de IJssel tot 1528. Bijdr. Inst. voor middeleeuwse geschiedenis, dl. 15. (Utrecht, 1930); C.A. van Kalveen, Het bestuur van bisschop en Staten in het Nedersticht, Oversticht en Drenthe, 1483-1520 (Assen, 1974)
N.B. Literatuur over de Staten van Utrecht en meer in het algemeen over de in deze inleiding aangesneden onderwerpen:
D.Th. Enklaar, De stichtse landbrief van 1375. Meded. Kon. Academie van Wetenschappen, nieuwe reeks dl. 13, 8. (Amsterdam, 1950); A.J. Maris, Van voogdij tot maarschalkambt. Bijdrage tot de geschiedenis der Utrechts-bisschoppelijke staatsinstellingen, voornamelijk in het Nedersticht (Utrecht, 1954); E.T. Suir, 'Bisschop Jan van Virneburg en de Utrechtse kapittels, 1364-1371', in: Jaarboek Oud-Utrecht, 1981, blz. 85-100; C. Dekker, Het Kromme Rijngebied in de middeleeuwen. Een institutioneel-geografische studie (Zutphen, 1983); P.W.A. Immink, De wording van Staat en souvereiniteit in de middeleeuwen (Utrecht, 1942); J.G. Avis, De directe belastingen in het Sticht aan deze zijde van de IJssel tot 1528. Bijdr. Inst. voor middeleeuwse geschiedenis, dl. 15. (Utrecht, 1930); C.A. van Kalveen, Het bestuur van bisschop en Staten in het Nedersticht, Oversticht en Drenthe, 1483-1520 (Assen, 1974)
Organisatie
Taken
Het archief
Bewerkingsgeschiedenis
laatste wijziging 25-06-2022
1.199 beschreven archiefstukken
135 gedigitaliseerd
totaal 8.920 bestanden
Inventaris
laatste wijziging 25-06-2022
1.199 beschreven archiefstukken
135 gedigitaliseerd
totaal 8.920 bestanden
Bijlagen
1. Landsheren
2. Landvoogden in de Nederlanden
3. Stadhouders van Utrecht
4. Secretarissen van (het Domkapittel en) de staten
5. Concordantie op K. Heeringa, Inventaris van het archief van het kapittel ten Dom (Utrecht 1929)
6. Concordantie op S. Muller Fz., Catalogus van het archief der Staten van Utrecht, 1375-1813 (Utrecht 1915)
7. Regestenlijst van het archief der Staten van Utrecht (1323-1528)'s Gravenhage 1920) 
Voorwoord
58 Staten van Utrecht in de landsheerlijke tijd
Bijlagen
7. Regestenlijst van het archief der Staten van Utrecht (1323-1528)'s Gravenhage 1920)
Voorwoord
laatste wijziging 18-02-2019
Bij de uitgaaf van den catalogus van het archief der Staten van Utrecht in 1916 is verzuimd, om daaraan volgens gewoonte eene regestenlijst toe te voegen: het scheen nauwelijks de moeite waard, van de enkele middeleeuwsclie charters, die tot dit archief hehooren, eene regestenlijst te vervaardigen. Het is echter gebleken, dat er toch meer middeleeuwsche charters voorhanden waren, dan ik gemeend had; en daar het toch niet de moeite waard was, om thans eene afzonderlijke regestenlijst in het licht te geven, heb ik gemeend wel te doen, om die lijst af te drukken bij mijn jaarverslag, dat juist ingezonden werd.
De lijst bevat 184 stuks, bijna alle regesten van origineele oorkonden. Alleen in vier deelen uit het archief der Staten zijn echter zeer enkele, in één deel (inv.nr. 116) vrij wat, acten gevonden, waarvan regesten vervaardigd en in de lijst overgebracht zijn. Van deze vier deelen geef ik volgens gewoonte eene beschrijving in dit voorwoord van de regestenlijst:
Inv.nr. 116: „In diversis factis Statuum patrie Trajectensis.:' Protokol, inhoudende origineelen, ontwerpen en afschriften van stukken betreffende binnenlandsche en buiten-landsche, zoowel publieke als particuliere verhoudingen in het Sticht, meerendeels afkomstig van Petrus Hasert, notaris van de Staten. (2de helft der 15de eeuw.) 1 deel
N.B. De klerk Petrus Hasert komt als notaris van den Dom voor sinds 1448, in welk jaar zijn protokol van acta capitularia (archief van het Domkapittel inv.nr. 1-5) begint. Ook trad hij op als notaris van het generaal-kapittel (zie de kennisgeving aan den Paus van de electie van Gijsbreoht van Brederde dd. 1455 April 7, archief van het Domkapittel inv.nr. 3309) en van de Staten (zie dit register fol. 14). Hij stierf in 1466, niet lang vóór den 11 Augustus van dat jaar, op welken datum het Domkapitel de uitkeering van een legaat door Haserts executeuren erkende (archief van het Domkapittel inv.nr. 4282).
N.B. De klerk Petrus Hasert komt als notaris van den Dom voor sinds 1448, in welk jaar zijn protokol van acta capitularia (archief van het Domkapittel inv.nr. 1-5) begint. Ook trad hij op als notaris van het generaal-kapittel (zie de kennisgeving aan den Paus van de electie van Gijsbreoht van Brederde dd. 1455 April 7, archief van het Domkapittel inv.nr. 3309) en van de Staten (zie dit register fol. 14). Hij stierf in 1466, niet lang vóór den 11 Augustus van dat jaar, op welken datum het Domkapitel de uitkeering van een legaat door Haserts executeuren erkende (archief van het Domkapittel inv.nr. 4282).
Het hier beschreven register, dat zeker grootendeels en waarschijnlijk nagenoeg geheel van hem afkomstig is, is ontstaan door de samenbinding van vier bundels, waarvan de inhoud, hetzij achter elkander geplaatst of in elkander geschoven is. De bundels zijn de volgende:
a. (fol. 1-29) bevat stukken over het geschil tusschen bisschop Rudolf en de kapittelen in zake de heffing van den 14den penning van de geestelijke goederen ten behoeve van Walraven van Meurs. (1453-1455.)
N.B. Deze stukken zijn blijkens eenige onderteekeningen afkomstig van Hasert.
N.B. Deze stukken zijn blijkens eenige onderteekeningen afkomstig van Hasert.
b. betreft in hoofdzaak (fol. 37-42) geschillen tusschen bisschop Rudolf en de kapittelen ter eenre en den hertog van Bourgondie ter andere zijde (c. 1435); daaromheen (fol. 30-36, 43-51) liggen stukken over geschillen tusschen Utrecht en Gelderland (c. 1460).
N.B. Verband met Hasert blijkt niet.
N.B. Verband met Hasert blijkt niet.
c. betreft in hoofdzaak (fol. 58-63) de uitspraak van het banvonnis over de naar Utrecht gevluchte rebellen tegen Hendrik VII van Engeland (1502); daaromheen liggen (fol. 54-57, 64-73) achtereenvolgens stukken over geschillen tusschen Utrecht en Gelderland d.d. c. 1460 (ook de afschriften van de stukken over de schuld van bisschop Sweder aan zijn vicaris Sweder van Boechout, welke stukken later in Geldersche handen kwamen en tegen het Sticht werden uitgespeeld, behooren hiertoe); en één stuk (fol. 52/3 en 74/5) over het geschil van 1477 tusschen den bisschop en de Staten.
N.B. Dat deze bundel van Hasert afkomstig is, blijkt niet.
N.B. Dat deze bundel van Hasert afkomstig is, blijkt niet.
d. (fol. 76-150) bevat ontwerpen van velerlei publieke en private akten, geschreven op losse bladen (dubbel-folio's), die later in elkander zijn geschoven en aldus gebonden.
N.B. Deze bundel, die de helft uitmaakt van bet gansche register, is afkomstig van Hasert. Met uitzondering van een ontwerp van 1416 (fol. 104/120), dat bij zelf kan hebben toegevoegd, en van enkele ontwerpen, dd. 1492 en 1496 (?), die misschien als omslagen zijn toegevoegd, behooren al deze stukken tot Haserts tijd. Van sommige kan worden bewezen of sterk aannemelijk gemaakt, dat zij ook tot zijn protokol behooren; zoo draagt een ontwerp van 1458 op fol. 105/119 zijne onderteekening; zoo komen op fol. 93/133 en 118 ontwerpen voor van akten dd. 1457, die ook voorkomen in het bovengenoemde protokol van Hasert als notaris van het Domkapittel.
N.B. Deze bundel, die de helft uitmaakt van bet gansche register, is afkomstig van Hasert. Met uitzondering van een ontwerp van 1416 (fol. 104/120), dat bij zelf kan hebben toegevoegd, en van enkele ontwerpen, dd. 1492 en 1496 (?), die misschien als omslagen zijn toegevoegd, behooren al deze stukken tot Haserts tijd. Van sommige kan worden bewezen of sterk aannemelijk gemaakt, dat zij ook tot zijn protokol behooren; zoo draagt een ontwerp van 1458 op fol. 105/119 zijne onderteekening; zoo komen op fol. 93/133 en 118 ontwerpen voor van akten dd. 1457, die ook voorkomen in het bovengenoemde protokol van Hasert als notaris van het Domkapittel.
Inv.nr. 349: Manuaal van het morgengeld in het Overkwartier en Eemland. 1501. Bevat slechts ééne oorkonde: regestnr. 92.
Inv.nr. 352: Manuaal van het morgengeld in het Nedersticht. 1511. Bevat slechts ééne oorkonde: regestnr. 116.
Inv.nr. 372: Manuaal van het huisgeld in het Nederkwartier. 1514. Bevat slechts vier oorkonden: regestnrs. 118, 119, 122, 130.
Utrecht, 1920
S. Muller Fz.
S. Muller Fz.
De in 1920 door S.Muller Fz. uitgegeven Regestenlijst van het archief der Staten van Utrecht (1323-1528) is in 2019 in onderhavige inventaris opgenomen als bijlage 7. In de oorspronkelijke lijst uit 1919 wordt verwezen naar (inmiddels verouderde) inv.nrs. in de Catalogus van het archief der Staten van Utrecht, 1375-1813 (Utrecht 1915). Voornoemde nummers zijn hernummerd op basis van de concordantie, opgenomen in bijlage 6.
Utrecht, 2019
Regestenlijst
laatste wijziging 25-06-2022
1.199 beschreven archiefstukken
135 gedigitaliseerd
totaal 8.920 bestanden
Kenmerken
Datering:
1375-1581
Toegangstitel:
Inventaris van het archief van de Staten van Utrecht in de landsheerlijke tijd 1375-1581
Auteur:
A.S. Stapel
Datering toegang:
1986
Datering bewerking:
2011
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Overbrenging van een overheidsarchief
Omvang:
6 charters; 9,73 m zuurvrije dozen
Rubrieken:
Categorie:
Archiefvormer(s):
Heerlijkheid Kronenburg
laatste wijziging 25-06-2022
1.199 beschreven archiefstukken
135 gedigitaliseerd
totaal 8.920 bestanden
